Bugün Azərbaycan Türkcəsi yazı dilində (özəlliklə XIX. yüzildən bəri) və ağızlarının hardasa hamısında -rp- biçimində olan səs öbəkləri daha öncəki dönəmlərdə (Əski Türkcə və Orta Türkcədə) -pr- biçimində idi:
- Körpü <Orta Oğuzca "köprü" <Əski Türkcə "köprüg"
- Torpaq <Orta Türkcə "topraq"
- Yarpaq <Orta Oğuzca "yapraq" <Əski və Orta Türkcə "yapurğaq/yalpurğaq"
- Tərpənmək <Əski Türkcə "təprənmək"
- Kirpik isə Orta Oğuzca "kirpük" / Əski Türkcə elə "kirpik" idi (Özbəkcə/Kərkük "kiprik").
Bu səs olayı çıplaq>çılpaq, tütsü>tüstü, yemlik>yelmik və ilgərü>iləri>irəli sözcüklərində olduğu kimi bir köçüşmə (metatez) olayıdır.
Dolayısıyla:
- Yarpaq/torpaq biçimi yanlış deyil, çağdaş/yenicil (neologist) biçimdir.
- Yapraq/topraq klassik mətnlər bağlamında orijinal biçim olaraq varlığını qorumalıdır.
- Bu ikili biçimlər arasında hansısa bir anlam fərqi yoxdur.
- Bu ikili biçimlər kökən olaraq da ayrışdırılabilməz. Çağdaş -rp- biçimləri, əskicil (arxaik) -pr- biçimlərinin doğal dəvamından başqa bir zad deyildir.
- Eləcə kökən olaraq yarpaq <*yar-, topraq <*top+, körpü <*kör kimi varsayımlar kökündən yanlışdır.
Kökənbilgisinə gəlincə:
- Kirpik ilə kirpi arasında bağlantı quranlar vardır.
- Topraq <*topra- (quruyub tozlaşmaq) kökünə bağlanır.
- Yapraq <ya[l]p-ur- (örtmək, qaplamaq) kökünə bağlanır.
- Köprü(g) <köp-ür- kökü ilə bağlantılı olabilər.
Dīvānu Luğāti't-Türk, s. 466 / 11-12:
"یَبُرْغَاق هُوَ وَرَقُ الشَّجَرِ و کَذَلِک اَوْرَاقُ الکِتابِ یُسَمَّی یَبُرْغَاق"
(Yapurğaq: Ağacın yarpağı. Eləcə kitabın yarpağı/vərəqi də "yapurğaq" adlandırılar)
©T.A.
