(Sabahat Tabriztchi)
*
Toğrul Atabay
Qadıköy, 07.08
*
“Kağıtla, kalemle geçti günlerim,
Yazdıkça bağrımın ateşini söndürürüm.
Bu serseri bahtımdan, yüz çevirmişim.
Baş taşım defter olsun,
Alnımın yazısını yazan kalemim de
Tabutumun ağacından olsun!...”
Keçənlərdə Türkiyə’niŋ ünlü —özəlliklə Türkbilim alaŋındakı yayınlarıyla bilinən— Sîmurğ yayınlarından Sabahat Tabriztchi’niŋ (S. Təbrizçi) Türkiyə Türkcəsində “Xoşluq-Boşluq” deyə həcmli bir şeir kitabı yayınlandı (Hoşluk ve Boşluk, S. Tabriztchi, 1. basqı, Dimurg yayınları, İstanbul: 2003; 373 s.).
Soyadından da bəlli olduğu kimi Sabahat xanım Təbrizçi Güney Azərbaycan’ıŋ mərkəzi Təbriz’dəndir. Bunuŋla birlikdə o İstanbul’da doğulub uşaqlıq və gəncliўiniŋ öŋəmli bir qismini Osmanlı dönəminiŋ soŋ illəri və Türkiyə Cumhuriyəti’niŋ erkən döŋəmində keçirmişdir. Atası İstanbul’da tanınmış xalça tâcirləindən biri idi. Şâirə Fıransız Jeanne d’Arc Lisey’ində oxumuşdur. Daha soŋra uzun illərini İran’da keçirmiş və indilikdə uşaqları və torunlarınıŋ çoxunluqla yerləşdiўi Ameriкa’nıŋ California Əyâləti’ndə bulunmaqdadır.
Sabahat Təbrizçi Türkcə, Farsca, Fıransızca və İŋilizcə bilməkdədir. Öz ifâdəsi ilə “… Həyatım bir tufan olaraq keçdi, içimiŋ qorxusu məni titrədərək keçdi” deyir. Xoşluq-Boşluq’dakı şeirlər bu sözləri yaŋsıtmaqdadır.
***
“Azerbaycanlı dostlar…
Azerbaycan, hepimize emânet olsun!
Azerbaycan’a habersiz koyulan nizâm
lânet olsun!...” (s. 33)
Bu dizələrlə şair kimliўinə bağlılığını göstərir və ardından baxıŋ yurd sevgisini necə ifadə edir:
“Âzərbaycan’lıyan men!
Vatan yurdunda namlıyam men!
Âzerbaycan’a yan bakanın,
Önünde durmalıyam men!
Âzerbaycan diyirem, ona can
fedâ ederem,
Âzerbaycan vatanın gülüdür,
Bugün her yerde Âzerbaycan’ın sözüdür!...
***
Âzerbaycan!... Âzerbaycan!... Âzerbaycan!...
Taşına toprağına kurban olsun bu can!...” (Hoşluk ve Boşluk, s. 38)
Devamında isə:
“Ben memleketimi severdim…
Ama orada yaşamak çok zordu…
Hiç kimse birbirini anlamadı!
Herkes kendi fikrini ileri sürdü!
Anlamayan, anlayanı ezdi!
Bana sorsalar;
“Memleketin için neyin var?”
Fakat onun için çırpınan kalbim,
Ölsem de onu çıkarın!
Memleketimin toprağında fakat,
kalbimi kuyulayın!...” (s. 39)
Şairə eyni sevgini və ulusal duyarlılığı bir menifest kimi Allah şeirində (s. 40) də yenələyir…
Eləcə də:
“Beni Musa gibi Nil nehrine atsalar,
Yusuf gibi pazarlarda satsalar,
Meşrutiyet kahramanı Hökmovar’lı Yusuf gibi,
Her parçamı dervâzelerden assalar,
Zamanlar geçse, zulmün çnünde boyun eğmem.
Ben Azerbaycan diyârındanım,
Hökmovar’dır baba yurdum,
Meşrutiyeti ben orda buldum,
Her vakit kahramanlarla doludur, Azerbaycan’ım
Anarım seni her vuruşunda, çünkü kalbimdedir senin adın.
Var olsun, yaşasın Azerbaycan’ım!...” (s. 162)
Buŋa qarşılıq:
“Memleketim İran’mış,
Orada geçirdiğim hayat yalanmış,
Hele dikkatle bakınca ben,
Eşim bile yılanmış…” (s. 59)
eləcə də,
“Şehrim benim İran’dır,
Yüreğim bir parça kandır,
O şehirde olanlar,
Benim için yılandır,
Benim için haramdır…” (s. 69)
habelə,
“Taşında toprağında kıyamet,
Acaba göze mi geldi,
İran adlı memleket!...” (s. 275)
deyə yaxınar.
İnancı sağlam bir qadın aolan Təbrizçi’niŋ poeziyasında sərbəst şeir qalıbında eltörə (folklor) ilməkləri, el kültürü naxışları yer-yer gözə çarpar. Yer-yer Azerbaycan Türkcəsiniŋ yerli özəlliklərini də şeirinə qataraq özünəməxsus bir hava yaradar,
Şairə eyni zamanda sanki hayatınıŋ gerçəkliўini bir-birindən qopuq kimi görünən bu şeir-roman qalıbıyla aŋladar…
“Beni niçin yarattın?
Dünyayı da benim için yarattın!
Ama asıl mesele,
Her yerde kendini arattın!...” (s. 92)
Təbrizçi’niŋ birçox şeirində kökündən, torpağından qoparılmış bir bitki kimi necə yad iqlimlərə uyum sağlamaqdakı çətinliўi, kimlik arayışı, nisgil və özləm Azərbaycan yazınına özgü əŋ çılpaq şəkliylə özünü göstərməkdədir…
“Azat geldik bu dünyaya,
Azat dönmedik bu dünyadan,
Herşeye can verdi toprak,
Seni bağrına basarak,
Kurtlara yem verdi toprak,
Bu esrârı çözemedik,
Nerdedn geldik, nereye gidiyoruz?
Onu da bilemedik…” (s. 273)
***
Yazdıkça bağrımın ateşini söndürürüm.
Bu serseri bahtımdan, yüz çevirmişim.
Baş taşım defter olsun,
Alnımın yazısını yazan kalemim de
Tabutumun ağacından olsun!...”
Keçənlərdə Türkiyə’niŋ ünlü —özəlliklə Türkbilim alaŋındakı yayınlarıyla bilinən— Sîmurğ yayınlarından Sabahat Tabriztchi’niŋ (S. Təbrizçi) Türkiyə Türkcəsində “Xoşluq-Boşluq” deyə həcmli bir şeir kitabı yayınlandı (Hoşluk ve Boşluk, S. Tabriztchi, 1. basqı, Dimurg yayınları, İstanbul: 2003; 373 s.).
Soyadından da bəlli olduğu kimi Sabahat xanım Təbrizçi Güney Azərbaycan’ıŋ mərkəzi Təbriz’dəndir. Bunuŋla birlikdə o İstanbul’da doğulub uşaqlıq və gəncliўiniŋ öŋəmli bir qismini Osmanlı dönəminiŋ soŋ illəri və Türkiyə Cumhuriyəti’niŋ erkən döŋəmində keçirmişdir. Atası İstanbul’da tanınmış xalça tâcirləindən biri idi. Şâirə Fıransız Jeanne d’Arc Lisey’ində oxumuşdur. Daha soŋra uzun illərini İran’da keçirmiş və indilikdə uşaqları və torunlarınıŋ çoxunluqla yerləşdiўi Ameriкa’nıŋ California Əyâləti’ndə bulunmaqdadır.
Sabahat Təbrizçi Türkcə, Farsca, Fıransızca və İŋilizcə bilməkdədir. Öz ifâdəsi ilə “… Həyatım bir tufan olaraq keçdi, içimiŋ qorxusu məni titrədərək keçdi” deyir. Xoşluq-Boşluq’dakı şeirlər bu sözləri yaŋsıtmaqdadır.
***
“Azerbaycanlı dostlar…
Azerbaycan, hepimize emânet olsun!
Azerbaycan’a habersiz koyulan nizâm
lânet olsun!...” (s. 33)
Bu dizələrlə şair kimliўinə bağlılığını göstərir və ardından baxıŋ yurd sevgisini necə ifadə edir:
“Âzərbaycan’lıyan men!
Vatan yurdunda namlıyam men!
Âzerbaycan’a yan bakanın,
Önünde durmalıyam men!
Âzerbaycan diyirem, ona can
fedâ ederem,
Âzerbaycan vatanın gülüdür,
Bugün her yerde Âzerbaycan’ın sözüdür!...
***
Âzerbaycan!... Âzerbaycan!... Âzerbaycan!...
Taşına toprağına kurban olsun bu can!...” (Hoşluk ve Boşluk, s. 38)
Devamında isə:
“Ben memleketimi severdim…
Ama orada yaşamak çok zordu…
Hiç kimse birbirini anlamadı!
Herkes kendi fikrini ileri sürdü!
Anlamayan, anlayanı ezdi!
Bana sorsalar;
“Memleketin için neyin var?”
Fakat onun için çırpınan kalbim,
Ölsem de onu çıkarın!
Memleketimin toprağında fakat,
kalbimi kuyulayın!...” (s. 39)
Şairə eyni sevgini və ulusal duyarlılığı bir menifest kimi Allah şeirində (s. 40) də yenələyir…
Eləcə də:
“Beni Musa gibi Nil nehrine atsalar,
Yusuf gibi pazarlarda satsalar,
Meşrutiyet kahramanı Hökmovar’lı Yusuf gibi,
Her parçamı dervâzelerden assalar,
Zamanlar geçse, zulmün çnünde boyun eğmem.
Ben Azerbaycan diyârındanım,
Hökmovar’dır baba yurdum,
Meşrutiyeti ben orda buldum,
Her vakit kahramanlarla doludur, Azerbaycan’ım
Anarım seni her vuruşunda, çünkü kalbimdedir senin adın.
Var olsun, yaşasın Azerbaycan’ım!...” (s. 162)
Buŋa qarşılıq:
“Memleketim İran’mış,
Orada geçirdiğim hayat yalanmış,
Hele dikkatle bakınca ben,
Eşim bile yılanmış…” (s. 59)
eləcə də,
“Şehrim benim İran’dır,
Yüreğim bir parça kandır,
O şehirde olanlar,
Benim için yılandır,
Benim için haramdır…” (s. 69)
habelə,
“Taşında toprağında kıyamet,
Acaba göze mi geldi,
İran adlı memleket!...” (s. 275)
deyə yaxınar.
İnancı sağlam bir qadın aolan Təbrizçi’niŋ poeziyasında sərbəst şeir qalıbında eltörə (folklor) ilməkləri, el kültürü naxışları yer-yer gözə çarpar. Yer-yer Azerbaycan Türkcəsiniŋ yerli özəlliklərini də şeirinə qataraq özünəməxsus bir hava yaradar,
Şairə eyni zamanda sanki hayatınıŋ gerçəkliўini bir-birindən qopuq kimi görünən bu şeir-roman qalıbıyla aŋladar…
“Beni niçin yarattın?
Dünyayı da benim için yarattın!
Ama asıl mesele,
Her yerde kendini arattın!...” (s. 92)
Təbrizçi’niŋ birçox şeirində kökündən, torpağından qoparılmış bir bitki kimi necə yad iqlimlərə uyum sağlamaqdakı çətinliўi, kimlik arayışı, nisgil və özləm Azərbaycan yazınına özgü əŋ çılpaq şəkliylə özünü göstərməkdədir…
“Azat geldik bu dünyaya,
Azat dönmedik bu dünyadan,
Herşeye can verdi toprak,
Seni bağrına basarak,
Kurtlara yem verdi toprak,
Bu esrârı çözemedik,
Nerdedn geldik, nereye gidiyoruz?
Onu da bilemedik…” (s. 273)
***
Toğrul Atabay
Qadıköy, 07.08
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder