Silviya Plat: Leydi Lazarus

Aşağıda, dördüncü intihar girişimiylə yaşamdan sıyrılan ünlü Ameriкalı şâirə Silviya Plat’ıŋ (Sylvia Plath: 1932-1963) bir intihar dəŋəməsini aŋladan Leydi Lazarus şeiriniŋ Türkcəsini oxuyacaqsıŋız.
Plat’ıŋ bu şeiri, İncil’də keçən və Hz. Îsâ’nıŋ diriltdiўi kimsə olan Lazarus’a bir göndərmədir. Bu şeir, ozanecəniŋ 3. intihar girişimini aŋladır... T.A.




Lady Lazarus (3)
Sylvia Plath
(Boston 1932- Londra 1963)


Ginə yapdım, ginə yapdım iştə.
On ildə bir kərə
Bacararam bunu mən
Bir çeşid ayaqlı mö’cüzə, tənim
Bir Nazi abajuru qədər parlaq,
Sağ ayağım
Kağız üstünə ağırlıq,
Üzüm heçbir özəlliўi olmayan, çılxa
Yahudi kətəni, əŋ incəsindən.

Qaldır o örtünü
Sevgili düşmənim.
Qorxutdum mu yoxsa?
Göz və burun oyuqlarımla, otuziki dişimlə?
Susamış soluğum
Yox olar gedər bir gündə.
Lap yaxında, bəli lap yaxında
Məzar inimiŋ yediўi ətim
Ginə üstümdə olacaq evə getdiўimdə.
Bir qadın olacağam yenə, üzümdə gülümsəmə.
Otuzundayam hələ.
Pişik kimi doqquz canım var özü də.
Bunuŋla üç etdi.
Nə kifir iş bu
Silib yox etmək hər on ili belə.
Milyonlarca lif, milyonlarca.
Ağızlarında fındıq-püstə çatır-çutur, itələşib-
qaxışır qalabalıq, görmək üçün əllərimiŋ, ayaqlarımıŋ
Aşığa çıxarılışını.
Ağalar, xanımlar!
Böylə istiriptiz görmədiŋiz.
Bunlar əllərim.
Bunlar da dizlərim.
Bir dəri bir sümüўəm bəlkə,
Ama, eyni qadınam iştə, dünbələn-düz eyni.
İlk kəz olduğunda on yaşındaydım mən.
Qəzâydı.
İkincisində işi bitirməўə
Və bir daha dönməməўə elə qərarlıydım ki.
Qapatmışdım özümü,
Sallanırdım dəŋizqabığı kimi.
Səslənmək, durmadansəslənmək, bir də ayıqlamaq
Zorunda qaldılar üstümə incilər kimi yapışmış qurdları.
Ölmək,
Hərzad kimi, bir sənətdir,
Bu qonuda yoxdur üstümə.
Elə ustaca yaparam ki cəhənnəm kimi gələr.
Elə ustaca yaparam ki gerçəkmiş kimi gələr.
Bir tələbim olduğunu belə söyləyəbilərsiŋiz.
Elə qolay ki bir hücrədə belə yapabilərsiŋiz.
Elə qolay ki yaparsıŋız və qımıldamazsıŋız.
Mənim canıma oxuyan
Eyni yerə, eyni surata,
Eyni şaşqın, heyvansı
“Bu bir mö’cüzə! Mö’cüzə!”
Hayqırışlarına güpə-gündüz
Görkəmli bir dönüş yapmaq.
Bir tâvanı var
Yaralarıma baxmanıŋ, ürək döўüntülərimi
Diŋləməniŋ bir tâvanı var,
Tıxır-tıxır çalışır iştə.
Tâvanı var, özü də nə tâvanı var,
Bir sözcüўümüŋ ya da bir toxunuşumuŋ
Ya da qanımdan bir damlanıŋ
Ya da saçımıŋ bir teliniŋ, ya da bir parçasınıŋ paltarımıŋ.
Hə, iştə belə, Herr Doкtor.
İştə belə, Herr Düşmən.
Məni siz yaratdıŋız.
Mən siziŋ qiymətli əşyaŋız.
Əriyib bir çığlığa dönüşən
Som qızıldan bəbəўiŋiz.
Dönür, yanıram.
Yüksək əxlağıŋızı kiçimsəyirəm sanmayıŋ.
Qarışdırıb durduğuŋuz
Küllər, küllər
- Et, sümük yox orada başqa birzad
Bir qalıb sabın,
Bir əўrimçə,
Bir də qızıldan diş dolğusu.
Herr Taŋrı, Herr Şeytan
Aman diqqət
Aman diqqət
Mən dirilirəm, qalxıram iştə
Külləriŋ arasından qızıl saçlarımla
Və insan yeyirəm hava soluyarcasına.

_______________________________________
çılxa: xâlis
soluq: nəfəs
in: mağara, yeraltı yuva
dünbələn-düz: tıpa-tıp
dəŋizqabığı: sədəf (balıqqulağı)
ayıqlamaq: arıdlamaq
Herr [Almanca]: Bəў ..., Bay ...
som qızıl/altun: xâlis qızıl (Far. təlâ-ye nâb)
bəbək: bəbə
əўrimçə: alyans, halqa, üzük
solumaq: nəfəs almaq, tənəffüs etmək.