“Ölülər gücsüz deўildir!”

"(...) Yoxoluşumuz çox uzaq olabilər; ancaq kəsinliklə birgün gerçəkləşəcək. Soŋ qızıldərili yox olub boyumuŋ (qəbilə) aŋıları ağ ağalar üçün bir târix olduğunda, bu qıyılar boyumuŋ görünməz sünələriylə (cəsəd) qaynaşacaq. Uşaqlarıŋızıŋ uşaqları özlərini bir dükanda, bir yolda, boş bir yerdə yalŋız olaraq düşündüўündə özülündə (əslində) yalŋız olmayacaqlar. Dünyanıŋ heçbir yerində bütünüylə ıssız bir yer yoxdur. Gecələri, şəhər və qasabalarıŋızıŋ xiyabanları boşalmış kimi görünsə də, özülündə, bir zamanlar oralarda yaşamış və bu gözəl torpaqları gerçəkdən sevən özütlərlə (ruhlarla) dolu olacaqdır. Ağ adam heçvaxt yalŋız qalamayacaqdır. Ağ adamıŋ mənim insanlarıma sayğı göstərməsini sağlamalısıŋız. Çünkü ölülər gücsüz deўildir! (...)"

Başqan Seattle

İsa’nıŋ Sızıltısı: Azərbaycan Musiqisi

Dünyada əŋ çox satılan filmmusiqisi Azərbaycan temalarına dayanır…













Braveheart (Qurdürək: 1995), Apocalypto (Qiyâmət: 2006) kimi kinofilmləriŋ ünlü Avstralya kökənli ABD’li yönətməni Mel Gibson’uŋ Nasirə'li İsa'nıŋ yaşamınıŋ soŋ on iki saatını aŋladan və bütün dünyada səs salan Tutqu (İsa’nıŋ Çiləsi: The Passion Of The Christ, ABD: 2004) filminiŋ öŋəmli bölümlərində Azərbaycan musiqisi işlənmişdir. Filmiŋ bitim titrajında da başda “Azeri” qeydiylə suŋulan ‘soundtrack’ Göksel Baktagir və Yurdal Tokcan deyə iki Türk tərəfindən yazılıb îfa edilmşdir: Tutqu filminiŋ musiqisi John Debney tərəfindən düzənlənmişdir. Musiqi dəŋətçiliўi Peter Afterman, ək musiqi Jack Lenz’ə aiddir. Əsərdə ünlü musiqiçilərdən Shankar və Gingger qatqıda bulunmuşdur. 1966 Türkiyə-Qırxlareli doğumlu Göksel Baktagir ile birlikdə yorumladıqları ‘Azəri’ adlı əsəri Passion of Christ (Hz. İsa'nıŋ soŋ 12 saatı) filminiŋ müzikləri arasına girən 1966 Türkiyə-Ordu doğumlu O. Yurdal Tokcan, Cənnətiŋ Xanlığı (Kingdom of Heaven) adlı Hollywood filminiŋ müziklərində də icraçı olaraq yer almışdır. İsa'nıŋ çarmıxa gərilişi sırasında fondakı msuiqi bu əsərdir və Göksel Baktagir’lə Yurdal Tokcan birlikdə icra ediblər (gəlgörki sözdə Erməni musiqisi tanıdımı üçün əmcəўini təndirə yapan Türkiyə medyasından bir Taŋrı’nıŋ qulu da çıxıb bu olayı yazmamışdır!).

Şahbeytlər: I

(Dərləmə-Çevriyazı: T. Ata)

“Avâzəyi bu ‘âləmə Dâvûd gibi sal;
Bâqî qalan bu qubbədə bir xoş sədâ imiş”
(Bâqî)

Gər mən mən isəm, nəsən sən ey yâr?

Və'r sən sən isəŋ, nəyəm mən-i zâr?

Hz. Füzûlî

Çıxarmaq etsələr təndən çəkib peykânıŋ ol sərviŋ

Çıxan olsun dil-i məcrûh, peykân olmasın Yâ Rəb!
Hz. Füzûlî

Mərhəm qoyub oŋarma, sînəmdə qanlı dağı
Söndürmə öz əliŋlə, yandırdığıŋ çırağı!
Hz. Füzûlî

Yâ ver baŋa mehnətimcə tâqət

Yâ tâqətim olduğunca mehnət!

Hz. Füzûlî

Öylə zə‘îf qıl tənimi firqətində kim

Vəslinə mümkün ola yetürmək sabâ məni...
Hz. Füzûlî

Nəvâî’dən Bir Rubâî

قورقوتمه مینی تاموغ‌دین ای زاهد یخ ٭ جنّت منکا بولغوسی دیبان اورمه زنخ
کیم دوزخ آنینک یادی بیله جنت ایرور ٭ جنّت باری سنینک بیله باردور دوزخ
____________________________________
Qorqutma mini tamuğdın ey zâhid-i yəx
(Qorxutma məni tamudan (cəhənnəmdən), ey buz zâhid!)
Cənnət məŋə bolğusı dibən urma zənəx
(“Cənnət məŋə olası” deyibən çənə vurma)
Kim dûzəx anıŋ yâdı bilə cənnət irür
(Çünkü tamu onuŋ yadı ilə cənnət olar)
Cənnət barı səniŋ bilə bardur dûzəx!
(Cənnət bütün səniŋlə cəhənnəmdir!)
*
(Dîvân; əlyazma, y: 221/b)

ADI AŞQ…

Cihânı hiçə satmaqdur, adı ‘eşq
Döküb varluğı gitməkdür, adı ‘eşq

Əlində sükkəri ayruğa suŋub
Ağuyı kəndü yutmaqdur, adı ‘eşq

Bəlâ yağmur gibi gökdən yağarsa
Başını aŋa dutmaqdur, adı ‘eşq

Bu ‘âləm sanki oddan bir dəŋizdür
Aŋa kəndüyi atmaqdur, adı ‘eşq

Var, Əşrəfoğlı Rûmî, bil həqîqət
Vücûdı fânî etməkdür, adı ‘eşq!

Əşrəfoğlu Rûmî

Sükkər: şəkər
Ayruq: Başqa, ayrısı
Suŋmaq: təqdim etmək
Ağu: zəhr
Kəndü: öz(ü)
Aŋa: oŋa
Var: get!

SƏNSƏDİM (Sənsizlədim)!

Görməyəl’dən yüzünü bən key nigârım, sənsədim!
Âh u zâr ilə geçər bu rûzgârım, sənsədim!

Gül cəmâlıŋ gülşəniŋ gül gibi ‘ərz et baŋa ki
Bülbül-i şûrîdə-vâr —ey gül-‘izârım— sənsədim!

Göŋlümüŋ şəhrini kim vîrân edibdir zülm ilə?
Gəl yinə mə‘mûr qıl —ey şəhriyârım— sənsədim!

Söhbətindən vəsliŋiŋ, ayrı düşəl’dən ney gibi
Göklərə irgirmişəm fəryâd ü zârım; sənsədim…

Firqətiŋ yolunda bən topraq anuŋ-çün olmuşam
K’ilədə səndən yana yellər, ğubârım; sənsədim…

Gəl bərü cânım gibi iki cihânda sevgili
Səndən özgə yoxdurur ‘âləmdə vārım; sənsədim!

Bən —Hümâmî— düşmüşəm dərdiŋə nitəkim Süheyl
Qandasın dərmân, yetiş ey Nəvbahâr’ım, sənsədim!

Şeyxiŋ Nüsxəsi!

Nüsxəŋ mərəz-i eşqə dəvâ eyləmədi hîç

Ey şeyx-i kərâmət-fürûş, əz də suyın iç!

Türk ədəbiyyatında Səbk-i Hindî’niŋ (Azərbaycan Axımı’nıŋ) hardasa bütün özəlliklərini şeirinə yaŋsıdan və sənətini bu sayaq ilə oluşduran əŋ öŋəmli şâirlərdəndir Na’ilî Mustafâ (ö.1666). Xəlvətîliўiŋ çeşidli öўrədiləriylə (doctrine) də süslədiўi şeiri zəngin bir altyapı yanında geŋiş bir düş-imgə yelpiўiylə gözlər qamaşdırar.

UZ[UN]DİLLİ OZAN: NƏF’Î (1572-1635)

“Şimdi xeylî süxənvərân içrə
Nəf‘î mânəndi var mı bir şâ‘ir?
Sözləri Səb‘ə-yi Mu‘əlləqədir
İmrəü’l-Qəys kəndidür kâfir!” (Şeyxülislâm Yəhyâ)

(İndiki söz ustaları içində Nəf’i kimi bir şâir daha yoxdur. Çünkü onuŋ şeirləri ‘yeddi asqı’ (Câhiliyyə dövrü) şeirləri kimidir və özü də İmrəü’l-Qeys sayılır).
*

Türk divan şeiriniŋ əŋ böyük ustalarından biri olan, Türk ədəbiyyatınıŋ əŋ güclü qəsîdəyazarı olaraq tanınan 17-ci yüzil ozanı Nəf'î, Ərzurum'uŋ Həsənqalabucağı’nda doğuldu. Özgün adı Ömər'dir. Şirvan’dan köçmüş olan atası Sipâhi Məhməd Bəў, Qırım xanı Canıbəg Giray'ıŋ nədimi idi. Qırım Xanı'na sunduğu qəsîdə və şeirlərdən onuŋ da bir şair olduğu anlaşılır.
Nəf’î’niŋ doğum târixi kəsin deўildir (təxminən 1572). Yaxşı bir öўrənim görmüş olan ozan, Ərəbcə və Farsca da bilirdi. Qırım Xanı'nıŋ tapşırığıyla Sədrə’zəm Quyuçu Murad Paşa onu himâyəsinə alınıb İstanbul'a göndərmişdir, İstanbul'a gedincə 1. Əhməd’ə sunduğu qəsîdələrlə diqqəti çəkən Nəf'î qısa zamanda ünlü olmuşdur. "Nəf'î" məxləsini oŋa dostu ve qoruyucusu olan târixçi Gəlibolulu Âli taxmışdır.

VƏTƏN (Həmdullah Subhî)

Həmdullah Subhî [Taŋrıövər] حمدالله صبحی

(1885 - 1966)

VƏTƏN وطن
“Türk Milli Marşı Sözü” «ملی مارشمزڭ کفته‌سی»

Ey mâdər-i ələm-zədə, ey yâr-i âşinâ ای مادر ألمزده، ای یار آشنا
Pâyana erdi artıq o hicrân zamânları پایانه ایردی آرتق او هجران زمانلری
Aç sînə-yi visâlıŋı əvlâd-ı zârıŋa آچ سینهء وصالڭی اولاد زاریڭه
Sıq qəlb-i eşqiŋ üstünə məhcûr olanları صیق قلب عشقڭ اوستنه مهجور اولانلری

Saat 25

beşinci ilçağım
13-cü ayım
uğursuz sayım!
saat: iўirmibeş;
bütün olasılıqlarıŋ
əŋ soŋuncu seçənəўi
ilkyazıŋ taŋrıçası, yayıŋ muştuçusu, güzüŋ elçisi
çığ altında qar çiçəўi!
çağ altında ötələriŋ gerçəўi,
orundan irəli
uzayıŋ qaradəliklərində
nəmrəniŋ qaraçoru
iki-dirlikli biz;
iki tin var tənimizdə
ötədən-bəri
“bir mən var məndən içəri”!

20.06.04
istanbul/cəvizlibağ

N'eylərsən?

od çənbəri daralmış,
dörd yanı yağı almış;
iştə, tək qurşun qalmış;
n’eylərsən?!

bütün yollar kəsilmiş,
qala yeŋilmiş; yurd da, qurd da basılmış,
carçı yahı asılmış;
n’eylərsən?!

qaraŋlıqlar bulaşmış
sel —daşmış— başdan aşmış
səni satan; yoldaşmış;
n’eylərsən?!

soŋ gülləm;
ya qapılmaq, ya qıyınmaq ya ölüm!
qollarım yanımda deўilsə; n’eyl’im?
n’eylərsən?!...

26 Haziran ’04
cəvizlibağ

Xəyâlî’dən İkicə Çılğın Qəzəl

(Özgün biçimiylə- Çevriyazı: T.Ata)

جهان آرا جهان ایچینده‌دور آرایی‌بیلمزلر
او ماهیلر که دریا ایچره‌دور دریایی بیلمزلر

خرابات اهلینه دوزخ عذابن اکمه ای زاهد
که بونلر ابن وقت اولدی غم فردایی بیلمزلر

شفق‌گون قان ایچینده داغینی سیر ایتسه عاشقلر
کونشده ذرّه کورمزلر فلکده آیی بیلمزلر

خمیده قدلرینه رشتۀ عشقی تاقوب بونلر
آتارلر تیر مقصودی ندندور یایی بیلمزلر

خیالی فقر شالینه چکنلر جسم عریانی
انوکله فخر ایدرلر اطلس و دیبایی بیلمزلر
*

SEÇMƏ BEYTLƏR: 3

صبرم آلوب فلک بکا یوز بیک جفا ویرر»
آز اولسه بر متاع ایل اکا چوق بها ویرر
دوشدم بلای عشقه خردمند عشق ایکن

«ایل شمدی بندن الدوغی پندی بکا ویرر
*

Səbrim alub fələk baŋa yüz miŋ cəfā verir
Az olsa bir mətā‘ oŋa el çoq bahā verir
Düşdüm bəlā-yı eşqə xirəd-mənd-i eşq ikən
El şimdi məndən alduğı pəndi baŋa verir!...
(Füzūlî)

Məxfî’dən ‘Şâhânə’ Bir Əkiz Qəzəl:

Əkiz söz sənəti:
Adını Ər. ‘عکس’ (tərs; yaŋsı) sözündən alan (bizcə: ək+iz) bir zəka buluşu (kəşfi) sayılan bu söz sənəti bir cümlə, dizə (misra) ya da qoşaqdakı (beyt) kəlmələriŋ, birneçə kəlmə vəya kəlmə topluluqlarınıŋ yerlərini dəўişdirərək (tərsdən/aynalı/devrik düzərək) —geŋəldə eyni aŋlamı verən və birincisiniŋ yaŋsımasından oluşan yeŋi bir dizə/yarımdizə qurmaqla—düzələn uzluqdur. Əkiz uzluğunda, cümlədə bir sözcük obiriniŋ öŋünə vəya arxasına gətirilərək cümlə/birləşmə yeŋidən qurular. ‘Əks ü tərd’ vəya ‘əks ü təbdîl’ də deyilər. Zehndə ‘cinas’la eyni etkini törədən bu uzluq (teknik), gözəl düzənləndiўi durumda sözüŋ aŋlamını gücləndirər, maraqlı bir uyum və müziкallıq sağlayar.
Əkiz sözcükləriŋ düzülüşünə görə —bütöv əkiz / əksik əkiz olmaq üzərə— iki sayaqdır:

Qəzvinli Vâiz’dən Seçmə Qəzəllər: 1

(Əlyazmasından özgün biçimiylə ilk olaraq köçürülüb yayınlanır)

ای سهی قد کچدی ایکیدلوق خم اولماق چاقیدور

یتدی بو طومار پایانه بوکولماق چاقیدور

دوندی آغز تیش سیزلوقدن یلان سوراخنه

آغله آغله بو آقز بیرله نه کولماق چاقیدور

کیتدی قوت دیزلردن اوتراق اولماق کرک

چون بنا سستالدی دیوارونک توکولماق چاقیدور

کوجلی یاقار قاریلوق قاری اسر غم صرصری

نیجه یوز چین توشمسونک یوزقه پوزولماق چاقیدور

کس تعلق جسم خاکیدن بودور کلدی اجل

جان شیرینم بو سوزکچدن سوزولماق چاقیدور

روزکار ایلن مدارا قیل بیر ایکی کون داخی

چوق چکشمه ای بنم عمرم اوزولماق چاقیدور

عمر کچدی جان شیرینم کچنمه تلخکام

کام اوزوندن آل که بوستانک پوزولماق چاقیدور

خلق عالم ایچره واعظ چوق مکرر اولمشوز
باشه کل ای عمر باشلردن ساولماق چاقیدور

Köç Türküsü:

sürülük-sürgünlük


Köç târixi yazıldı aŋdacımıza,
Qurbət izi qazıldı yaddaşımıza
(Sürgün izi qazıldı sin daşımıza!)
Nələr gəldi, nələr dik başımıza!
—Qurdlar-quşlar sürgündə—
Leşcillər qonmuşdur dağ-daşımıza…
(Quzğunlar qonmuşdur dağ-daşımıza…)

.............................. Pərən-pərən, alp-ərən, bəlli olmaz sayımız;
...............................N’edəlim köç dəstanıyla başlar soyumuz!?...
...............................(N’edəlim köç boylarıyla başlar boyumuz!?...)
*

Silviya Plat: Leydi Lazarus

Aşağıda, dördüncü intihar girişimiylə yaşamdan sıyrılan ünlü Ameriкalı şâirə Silviya Plat’ıŋ (Sylvia Plath: 1932-1963) bir intihar dəŋəməsini aŋladan Leydi Lazarus şeiriniŋ Türkcəsini oxuyacaqsıŋız.
Plat’ıŋ bu şeiri, İncil’də keçən və Hz. Îsâ’nıŋ diriltdiўi kimsə olan Lazarus’a bir göndərmədir. Bu şeir, ozanecəniŋ 3. intihar girişimini aŋladır... T.A.




Lady Lazarus (3)
Sylvia Plath
(Boston 1932- Londra 1963)


Ginə yapdım, ginə yapdım iştə.
On ildə bir kərə
Bacararam bunu mən
Bir çeşid ayaqlı mö’cüzə, tənim
Bir Nazi abajuru qədər parlaq,
Sağ ayağım
Kağız üstünə ağırlıq,
Üzüm heçbir özəlliўi olmayan, çılxa
Yahudi kətəni, əŋ incəsindən.

SEÇMƏ BEYTLƏR: 2

رخنده باده‌دن یارک که آب و تاب اولور پیدا»
درونمده بنم بر معدن سیماب اولور پیدا

خیال حلقۀ زلفکله اشکم دوشسه دریایه
«زمان حشره دک کرداب بر کرداب اولور پیدا

Ruxunda bādədən yārıŋ ki āb u tāb olur peydā
Dərūnumda bənim bir mə‘dən-i sîmāb olur peydā

Xəyāl-i halqa-yı zülfüŋlə əşkim düşsə dəryāya
Zamān-ı həşrə dək girdāb bər girdāb olur peydā

Nābî
(Urfa: 1642- İstanbul: 1712)

Sâib’dən Çevirilər- 3

Günertə hələ yoxluq yuxusunda; oyandıq
Gecə yoxoluş qaraəsriўiykən ayıldıq

Ayağımız dəc kimi ətəўiŋ düўünündə
Səni izləmək üçün hol tək didərgin olduq

Sâib’dən Çevirilər- 2

Çılğınlıqdan bu özgə evrəni itirmişəm!
Göўgəzərəm də eviŋ yerini itirmişəm!

Nə mən özümdən nə də kimsə məndən soraqlı
Köŋül məni, mən də o dəlini itirmişəm!

Taxtı, tacı əlindən uduzmuş Süleyman tək
Haçandır əsriklikdən şüşəni itirmişəm!

Mən soŋsuzdan varlığıŋ başlanğıcını sorma!
Daş yuxudan nağılıŋ başını itirmişəm!

Uşaq eviŋ yolunu itirincə ağlayar
Necə ağlamayım mən; yiyəsin itirmişəm!?

Əŋ yeўi —hara getsə— köŋül dalınca olum
İndi ki —Sâib— Kə’bə, bodevin itirmişəm!?

SEÇMƏ BEYTLƏR: 1

(özgün yazımı, çevriyazısı, açıqlama)

هر کورن عیب ایتدی آب دیدۀ کریانمی»
ایلدم تحقیق کورمش کمسه یوق جانانمی

چوق چقرمه کوکلره فریادم ای کافر صقین
«اینجنور ناکه مسیحا ایشیدوب افغانمی

Hər görən ‘eyb etdi āb-ı dîdə-yi giryānımı
Eylədim təhqîq görmiş kimsə yoq cānānımı

Çoq çıqarma göklərə fəryādım ey kāfir, saqın
İncinür nā-gəh Məsîhā eşidüb əfğānımı!

(Füzūlî)

Nədim’dən Bir Qəzəl

(Özgün əlyazmasından köçürməlik)

عشقه دوشدی جان و دل مفت جوانان اولدی هب»
صبر و طافت مصرف چاک کریبان اولدی هب

اچمش اولدم سینه‌سن بر کرّه آرام سکون
سینه‌ ده بیلمم نه حالتدر کریزان اولدی هب

خالی کافر زلفی کافر چشمی کافر الامان
سربسر اقلیم حسنک کافرستان اولدی هب

کردنندن سینه‌سندن بوسه‌لر ایتمشدی وعد
جمله‌سندن نیلیم کافر پشیمان اولدی هب

بر نزاکتله آچوب فس کوشه‌سندن پرچمن
شویله کوسترمشکه کیم کوردیسه حیران اولدی هب

شیوۀ رفتاری همشیرکمی اوکرتدی سکا
هر سوزک شیرین زبانم جانمه جان اولدی هب

"سن دیمش‌سنکم کیمک دردیله کریاندر "ندیم
«هب مروّتسز سنک دردکله کریان اولدی هب

***

İnqiraz...

Only after the Last Tree has been cut down,
Only after the Last River has been poisoned,
Only after the Last Fish has been caught,
Only then will you find that Money Cannot be Eaten.
Cree Indian Prophecy

*

Ancaq Soŋ Ağac kəsilmiş olduğundan soŋra,
Ancaq Soŋ İrmaq ağulanmış olduğundan soŋra,
Ancaq Soŋ Balıq ovlanmış olduğundan soŋra,
Ancaq onda Paranıŋ Yeyiləsi Olmadığını bulacaqsıŋız!
Qızıldərili Bilgəliўi

Sâib’dən Çevirilər- 1

Sâib Təbrizli (1592/99-1670/76)


BİRDİR…
Xızır suyu, gecəlik çaxır birdir!
Əsrikliklə ölümsüz ömür birdir!
*
Yeўləriŋ gözü köŋlümüz üstədir
Yüz oxçu üçün tuşluq budur, birdir!
*
O yuxulu gözləriniŋ öŋündə
Âşiqiŋ iniltisi, nağıl birdir!
*
Din-küfür pilləsi tərəzi kimi
İki görünər gözü, dili birdir!
*
Miŋ isə də bu bağçanıŋ bülbülü
Hamısınıŋ mahnısı, ‘ir’i birdir!
*
Sınıq qanadlı quş yanında —Sâib—
Qəfəs, bağ, yuva da həryeri birdir!

T.ATA

əsriklik: 'مستی'
tuşluq: nişan (taxtası).
ir: lirik şeir.

Güneyli Şairə: SABAHAT TƏBRİZÇİ

(Sabahat Tabriztchi)












*

“Kağıtla, kalemle geçti günlerim,
Yazdıkça bağrımın ateşini söndürürüm.
Bu serseri bahtımdan, yüz çevirmişim.
Baş taşım defter olsun,
Alnımın yazısını yazan kalemim de
Tabutumun ağacından olsun!...”


Keçənlərdə Türkiyə’niŋ ünlü —özəlliklə Türkbilim alaŋındakı yayınlarıyla bilinən— Sîmurğ yayınlarından Sabahat Tabriztchi’niŋ (S. Təbrizçi) Türkiyə Türkcəsində “Xoşluq-Boşluq” deyə həcmli bir şeir kitabı yayınlandı (Hoşluk ve Boşluk, S. Tabriztchi, 1. basqı, Dimurg yayınları, İstanbul: 2003; 373 s.).

TÜRKCƏ HAİ-KAİLƏR

*
Dəŋiz, bir ana;
Doğmamış boğar
Düşüўü də tapılmaz…


***

Doğa gəlini,
Səni qısırlaşdıran
Hansı anasız?!

***

Başlanğıcda su vardı;
Əriyir buz dağları:
Soŋ Çağ bu (qiyâmət)!

***

qoyun olmuşuq!

qoyun olmuşuq
inanmırsan mı?
qurbanlıq ətimiz paylanır qapı-qapı
şəŋlikdə kəsilirik
yasda kəsilirik
sözdə öz bacağımızdan asılırıq:
Ərəb asqırır başımız kəsilir
Əcəm öskürür dilimiz!…

KÖLGƏSİNDƏN QAÇAN ADAM

Toğrul ATABAY
(Yurdsuzluq, öykü toplusu II)


Şıdırğı yağış dəftər-dəstəўini yığışdırmağa məcbur etdi. Çizgili kağızlarını, istamp və qələm-dəftərini zipli gön çantasına toparlayıb qatlanan tənəkə masasını xiyavanıŋ qırağındakı qocaman ağaca dayadı. Qovluq çantasından kiçik 57 cığarasını çıxardıb alışdırdı. Yanıqlı-yanıqlı, ovurtlarıyla somurub, qoŋurlaşmış seyrək qaban dişləriniŋ arasından, tüstüdən saralan dən düşmüş dolu bığlarınıŋ altından müşk qoxan havaya ötürdü.

― Qarğış olsun! Cığara paramızı belə qazanmadan süftəmizi korladı.

“Dâdgâh-i İnqilab”ıŋ qarşısı ıssızlaşmışdı. Bugün bundan artıq gündəlik umanmayacağını sezərəkdən yağmuruŋ diŋməsini gözləməўə qoyuldu. Sarsaqca bir şəŋlik sızdı içinə. Əŋ çox sevdiўi və piyesini yazmaqda olduğu el mahnısı –Qaçaq Nəbi– içində çalınmağa başladı. Sağanaq yağış damlalarınıŋ ötüşməsi də qatıldı bu mahnıya:

MANQURD*

I

Ormanlar, dağlar, bozqırlar qəfəsə salınmış Ala Qurd’dan uzaqlaşdılar. Xırçın heyvan zincirlə bağlı ikən qəfəsdə qıvrılaraq vurnuxurdu. Yorulduğunda öfkə ilə, demir çubuqlarıŋ çevrəsini alan tutsaqçı kişilərə baxınırdı. Onlarıŋ gözü maraqla, qorxmaqsızın qıvraq, iri gövdəli ala qurda tikilmişdi.

Kişilərdən biri, cır və buyurucu səslə danışırdı:

― «Siz mənim peşəmi –vəhşi heyvanları həmilləşdirməўi– doğurdan öўrənmək istəyirsiŋizsə, “Ac qarnıŋ inamı omaz!” ilkəsini unutmamalısıŋız. Düşməniŋiziŋ qarnı siziŋ çörək yoluŋuzdur. Hər türlü ötkəmliўi ovmaq, hər inadı sındırmaq üçün əŋ kəsə yol!... Bu ala qurda baxıŋ: şişəўən bir yırtıcı canavardır. Özgürlüўünə güvənir; yürüş gücünə öўünür. Sakı, çox sürmədən dəўişib yumşacıq bir bəbə kimi uysallaşacaqdır!”

O –Aryan Bəў– dişlərini qıcırdıb loğaz üçün qurddan:

― «Görəsən sevgili qonağımız nə kefdə?!» deyə sordu.

Eləbil onuŋ dilini bilir; heyvan da onuŋ dilini aŋlayırdı. Ala Qurd xırıldayıb dar qəfəsdə, zinciriniŋ uzandığı qədər oyan-buyana vurnuxdu. Hürkünc, qorxunc səslər ilə qıvancsızlığını bildirdi. İki ayağı üstə qalxır, az qalırdı məftillər ardından izləyiciləri parçalasın... Bir sürə yad hərifləri hədələdikdən soŋra ağzı köpüklənərək susdu.

MEКSİКA'DA OSMANLI SAAT BURCU

İl 1909. İstanbul'dan miŋələrcə kilometir uzaqlıqdakı Aztəklər'iŋ yurdu, yaxın zamanda çalxantılı bir devrimə səhnə olmuş və ölkə tökülən onca qanıŋ ardından qismən də olsa istiqrarlı bir siyasal düzənə keçmişdir. Emiliano Zapata və Pancho Villa adlı iki xalq qəhramanınıŋ ünləriniŋ yavaş-yavaş yayıldığı bu dönəmdə, Sultan Rəşad Meкsiкa'ya bir səlam göndərmək gərəkdiўini düşünər. Ardından da saraya bağlı mühəndis qrubuna "Meкsiкa xalqı ilə Osmanlı xalqınıŋ dostluğunu simgələyəcək qalıcı bir armağan hazırlamaları" yönündə göstəriş verər. Mühəndislər də bu buyuruq üzərinə, birneçə aylıq bir çalışmanıŋ ardından, çağdaş Osmanlı me’marlığınıŋ əsintilərini daşıyan, əski Türkcə кadranlı və dış üzeyi İzniq çiniləriylə qaplı bir şəhər saatı düzəldərlər.